The Seed by Tashi Wangchuk is a Tibetan educational channel that publishes short videos on various subjects in colloquial Tibetan. It is an excellent way to train your ear. This page will store my transcripts of their videos.
Quantum Physics & Its Relationship with Buddhism
རྣམ་པ་ཚོ་སྐུ་ཁམས་བཟང་། ང་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ཡིན། དེ་རིང་ངའི་ང་ཚོའི་1བརྗོད་གཞི་འདི་Quantum Physics ཟེར་དུས་མཚམས་པ། ཨ་ནི། ག་འདྲས་གཅིག་ལ་ཟེར་གྱི་ཡོད་མེད་བྱས། ཨ་ནི། འདི་དང་ཞོར་ལ་ཡ། ཨ་ནི། གཅིག་གི ད། ང་རང་ཚོ་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་འདི་Quantum Physics དང་། ཨ་ནི། ཞེ་དྲག་གི་ཐག་ཉེ་པོ་འདུག་སེ་བྱས་ནས། ཨ་ནི། འདུག་སེ་འདུག་སེ་2ཚན་རིག་པ་ཚོས་ཞ་་་་བཙུགས་་གྱི་ཡོད་རེད། ཨ་ནི། འདི་ག་འདྲས་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་མེད། འདིའི་སྐོར་ལ་3ཡིན།
[Intro]
ད། Quantum དངོས་ཁམས་རིག་པ། Quantum physics མ་བཤད་གོང་ལ་ཡ། ཨ་ནི། Classical physics ཟེར་ཡ་འདི་ག་རེ་ཡིན་མིན་འདི། ཨ་ནི། རོབ་ཙམ་4བཤད་ཡ་འདི་གལ་ཆེན་པོར་ཆགས་བསྡད་ཡོད་རེད།
དཔེར་ན། ངའི་གཟུགས་པོ་5ལ་ཆ་བཞག་པ་འདྲ་པོ་གཅིག་ཡིན་6ན། དེ་ལ་ཡ་ལྗིད་ KO(ཁོག་?) ཡོད་རེད། ཨ་ནི། ཚད་བརྒྱབ་ནས་ཚད་རྒྱག་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་རེད། རེད་བ།
ད་ག་ནང་བཞིན་ PA ངའི་ལག་པ་གཡས་ལ་ཕྱིན་པ་འདྲ་པོ་གཅིག་ན། ཨ་ནི། ང་ལག་པ་ PEJOR ལ་ཡ་ LE ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་རེད།
ཨ་ནི། འདི་གི གཅིག་གི མྱུར་ཚད་འདི། ཨ་ནི། ཚད་རྒྱག་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་རེད། རེད་བ།
ད་ག་ནང་བཞིན་ PA ང་ལག་པ་གཡོན་ཕྱོགས་ལ་ཕྱིན་པ་འདྲ་པོ་གཅིག་ཡིན་ན། ཨ་ནི། གཡོན་ཕྱོགས་ལ་སླེབས་ཀྱོ་ཡོད་རེད།
ཨ་ནི། ཕར་་་ཕར་འགྲོ་བའི་སྐབས་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ཀྱི། འདུག་སེ། ཚད་རྒྱག་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་རེད།
(0:50)
ད་འདི། Classical physics ད། Classical གི་་་དངོས་ཁམས་རིག་པ་འདི་ཆགས་བསྡད་ཡོད་རེད་བ།
ད་ཡིན་ནའི་རེད་བ།
རྡུལ་ཕྲ་མོའི་གི་ཕྲ་མོ། ད། electron, proton, neutron འདི་གི་སྒང་ལ་ཡ་སླེབས་པའི་སྐབས་ཐོག་ལ་ཡ། ཨ་ནི། རྦད་དེ་འཁོར་ར། ད། དུས་རྒྱུན་གྱི་་་ཨ་་་འདི་དངོས་ཁམས་རིག་པ་དང་མ་ཡིན་པའི་གི ཨ་ནི། ཞེ་པོ་གཅིག་གིས། ཨ་ནི། རྦད་དེ་འཁོར་ར། མ་འདྲ་SCHAའགྲོ་གི་ཡོད་རེད།
ད། འདི་ག་འདྲས་སེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་རེད་ཟེར་བྱས་ནས་7ལབ་པ་འདྲ་པོ་གཅིག་ཡིན་ན། ད་དུས་རྒྱུན་ཡིན་ན། ད་གིན་ངས་གོང་དུ་ཞུས་པ་གཞིར་བཟུང་གི་ངའི་གི་གཟུགས་པོ་འདི། གཅིག མྱུར་ཚད་རེད། ལྗིད་ཚད་རེད། གཅིག ད། ས་ཆ་ག་ཚོད་བཟོ་གི་ཡོད་མེད། འདི་ཚང་མ་ཚད་བརྒྱབ་ཡས་ཡོད་རེད་བ།
(1:16)
རྡུལ་ཕྲ་མོའི་སྐབས་ལ། འདི། ཚད་རྒྱག་ཡ་འདི། མེད་པ་ཆགས་འགྲོ་གི་ཡོད་རེད། སྐབས་རེར་ཁོར་ལག་པ་འཆང་ཡ་ཡོད་ཀྱོག་གི་དངོས་པོ་ཡིན་པའི་SURO ཡང་ཁོ་སྐབས་རེར་རླབས་ཡིན་པའི་SURO wave ད། wave ཟེར་དུས་ཙ་ནས། ཁོ་ལག་པ་འཆང་ཡ་དེ་ལ་KHEKHE ཡོད་མ་རེད། ཁོ་GUKYOK གི་རང་བཞིན་ཆགས་CHE བསྡད་གི་ཡོད་རེད་བ།
དེ་འདྲས་ཀྱི་ཡ་མཚན་ཅན་ཅིག་ལ་ཡ། ཨ་ནི། wave-particle duality ཟེར་བྱས་ནས་ཟེར་གྱི་ཡོད་རེད། ད། wave དང་ particle གཉིས་ཀྱི་ TSOECHA SHOR རེད་བ། འདིའི་རྐྱེན་པས། ཨ་ནི། ཅིག superposition ཟེར། ད། superposition ཟེར་དུས་མཚམས་པ་དཔེ་ཆུང་ཆུང་SHAPOR SHENNA རེད་བ། སྤྱིར་བཏང་ང་ཚོ་ classical དངོས་ཁམས་རིག་པའི་སྐབས་ལ་ཡིན་ན། ངའི་སྐོར་ར་གཡས་ལ་KYAP པའི་སྐབས་ལ། སྐོར་ར་གཡས་དང་། ཨ་ནི། སྐོར་ར་གཡོན་ལ་ KYAP པའི་སྐབས་ལ་ཡ་སྐོར་ར་གཡོན།
ད་ཡིན་ནའི་རྡུལ་ཕྲ་མོའི་ཕྲ་མོ་ quantum གི་སྐབས་ལ་ཡ། སྐོར་ར་གཡས་དང་གཡོན་གཉིས་ཀ་ DEP གཅིག་ལ་ཡ་རྒྱག་གི་ཡོད་རེད། དཔེ་དེ་འདྲའི་ཅིག་བཞག་ན་མ་འདྲ་བ་མེད་པ་རེད།
ད་ quantum གི་གནས་དོན་ཡ་མཚན་ཅན་གཞན་ཞིག་ག་རེ་རེད་ཟེར་ཞུས་པ་ཡིན་ནའི། རེད་བ། quantum entanglement. ད་འདི་ག་རེ་ SHE གི་ཡོད་རེད་ཟེར་བྱས་ནས་ཞུས་པ་ཡིན་ནའི། རེད་བ།
འབྲེལ་བ་གཏིང་ཟབ་པོ་ཡོད་པའི་གི་ངོ་བོ་གཉིས་རེད་བ། ཡང་དག་རྦད་དེ་འཁོར་ར། PASUO GT GDERIBOSHH GASUO ག་ཚོད་ YOEPORE དེ་ནས། ཧ་ལམ། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ LOKHARZH ཡིན་པ་ཡིན་ནའི། རེད་བ། ཁོ་གཉིས་བར་ར་ལ་ཡ་ TSOCHA དབང་དུ་འགྱུར་བ་ག་རེ་ TR/CHENPO འདྲ་པོ་བྱས་ནས་ PARCHONG OK TE LE འགྱུར་བ་འགྲོ་གི་འདུག་ཟེར།
(2:13)
Is there life in the egg we bought from the market?
རྣམ་པ་ཚོ་སྐུ་ཁམས་བཟང་། ང་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ཡིན།
ད་དེ་རིང་གི་ང་ཚོའི་གི་བརྗོད་གཞི་འདི་བྱ་མོས་བཏང་པའི་སྔོ་ང་8ལ་ཡ། ཨ་ནི། ཅིག སྲོག་ཡོད་དང་མེད་ཟེར་ཡ་དེ་ཅིག་བྱས།
ཨ་ནི། འདིའི་རྐྱེན་པས་ཆོས་ཕྱོགས་གི་ཐོག་ནས་བསམ་བློ་བཏང་པ་འདྲ་པོ་ཅིག་ཡིན་ནས།
གལ་སྲིད་ང་ཚོ། ཅིག གསལ་པོ་འདྲ་པོ་ཅིག་ཡིན་ན། ཨ་ནི། སྲོག་བཅད་པའི་གི་སྡིག་པ་དེ་ཡོད་དང་མེད། འདི་དང་འབྲེལ་བ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད།
[Intro music]
ད་སྤྱིར་བཏང་ང་རང་ཚོས། ཅིག བསམ་བློ་བཏང་འདྲ་པོ་ཅིག་ཡིན་ན། རེད་བ། ད་བྱ་མོས་སྒོ་ང་བཏང་གི་ཡོད་རེད།
ཨ་ནི། སྒོ་ང་འདི་གལ་ཆེན། ཨ་ནི། jampa ཆགས་འགྲོ་ཀྱི་ཡོད་རེད། ཁོ་ཅིག འཁོར་ར་རྒྱག་(?)གི་ཡོད་པའི་གི་སྣང་བ་ཅིག་ཏན་ཏན་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་རེད།
ད་ཡིན་ནའི། ཐག་གཅིག་ཏུ། དེ་འདྲས་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་མ་རེད། ད་བྱ་མོས་བཏང་པའི་སྒོ་ང་ལ་ཡ་རིགས་གཉིས་ལ་ཡ་9བྱེད་ཀྱི་ཡོད་རེད་བ། fertilized དང་ unfertilized.
ད་དུས་རྒྱུན་ CHAKCHEN ང་རང་ཚོས་ཁྲོམ་ནས་སྒོ་ང་ཉོས་ཡ་ཅིག་ཡོད་རེད་བ། འདི་ unfertilized. ད་སྔོ་ང་འདི་ DRE འདི་བྱ་ཕོ་དང་བྱ་མོ་10གཉིས་ LHUNDRE sex མ་བྱས་པ་ཡིན་ནས། ད་བྱ་མོས་ NYINDA CHAKCHEN TANGYA ཅིག་ཡོད་རེད་བ། འདི་unfertalized རེད།
འདི་ DRE འདི་
- He pronounces this like “gandzoe” ↩︎
- This line is tentative, he pronounces it like “dostso”. ↩︎
- This ལ་ is barely pronounced. ↩︎
- He pronounces this like “ropts” ↩︎
- He pronounces ངའི་གཟུགས་པོ་ like “ngel sokpo” ↩︎
- Here he pronounces ངའི་ like “ngel”, ཆ་བཞག་པ་འདྲ་པོ་གཅིག་ཡིན་ན། like “cha shapa ro chinna ↩︎
- Here ཡོད་རེད་ཟེར་བྱས་ནས་ is pronounced “yoeres chen ↩︎
- Throughout this video, he pronounces སྒོ་ང་ (“egg”) like [gõ̀.wá] rather than [gò.ŋá]. ↩︎
- He pronounces ལ་ཡ་ like “le” here. ↩︎
- He pronounces བྱ་མོ་ like “jampo” here. ↩︎